Μετρητά: Την κατάργησή τους σε συναλλαγές με συγκεκριμένες κατηγορίες ελεύθερων επαγγελματιών προωθεί το υπουργείο Οικονομικών για την πάταξη της φοροδιαφυγής.
Οι πληρωμές σε αυτές τις περιπτώσεις θα γίνονται μόνο με πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες, ενώ αναζητώνται και πιο ισχυρά κίνητρα για τη συλλογή αποδείξεων από τους φορολογουμένους.
Η εποχή των μετρητών θα φθάσει στο τέλος της κάποια στιγμή, ακόμη κι αν καθυστερήσει λίγα χρόνια παραπάνω στην Ελλάδα. Τα ψηφιακά πορτοφόλια πολλαπλασιάζονται, η εφαρμογή «αγοράστε τώρα, πληρώστε αργότερα (buy now, pay later)» για συναλλαγές χαμηλής αξίας κερδίζει συνεχώς έδαφος.
Όμως, σε λίγο καιρό, κάθε μια από τις έξυπνες συσκευές που θα είναι συνδεδεμένες στο διαδίκτυο των πάντων (Internet of Things) θα κάνει τις δικές της αγορές, χρησιμοποιώντας ψηφιακά μετρητά που θα έχει εκδώσει η ΕΚΤ ή η Fed.
To 2003, τo 35% των εγχώριων συναλλαγών στην ευρωζώνη κατά μέσο όρο γίνονταν με μετρητά έναντι 20% το 2019 και ακόμη χαμηλότερο ποσοστό τώρα. Φυσικά, στην Ελλάδα, η χρήση των μετρητών πέφτει μεν αλλά παραμένει σε υψηλά επίπεδα καθώς εκτιμάται πως θα παραμείνει πάνω από το 50% των εγχώριων συναλλαγών το 2022.
Όμως, ακόμη κι εδώ, η χρήση των μετρητών και κατ’ επέκταση του «μαύρου» χρήματος βαδίζει προς το τέλος της. Πριν ακόμη φτάσουμε στο 2030, τα μετρητά σε φυσική μορφή θα είναι ό,τι είναι σήμερα στη Σκανδιναβία. Είδος προς εξαφάνιση. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για κλάδους και επαγγέλματα που βασίζονται στα μετρητά. Και δεν είναι σε μια μικρή γεωγραφική περιοχή, όπως η ιταλική συνοικία στη Βοστώνη για να επιβάλλουν τα μετρητά.
‘Οπως αναφέρει ο ΣΚΑΙ, το Υπουργείο Οικονομικών εξετάζει να κάνει υποχρεωτική την πληρωμή μέσω POS. Σχετικά με τα επαγγέλματα που έχουν οριστεί σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών είναι τα ιατρικά για τα οποία οι αποδείξεις μετράνε διπλά στο χτίσιμο του αφορολόγητου αλλά και 19 ακόμη κατηγορίες όπως τα τεχνικά επαγγέλματα, – υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι-, τα γυμναστήρια, τα ινστιτούτα αισθητικής και κομμωτήρια, συνεργεία καθαρισμού και οικιακοί βοηθοί καθώς και οι σχολές χορού των οποίων οι ηλεκτρονικές αποδείξεις μειώνουν το φόρο.
Στο υπό διαμόρφωση νομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης, κεντρική θέση έχει ο στόχος της αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Έτσι στο τραπέζι μεταξύ άλλων έχουν πέσει η επέκταση της χρήσης POS σε όλα τα επαγγέλματα,η πληρωμή των ενοικίων μόνο μέσω τραπέζης, οι συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων στην χονδρική να γίνονται ηλεκτρονικά και να μειωθεί το όριο των 500€ κάτω από το οποίο μπορεί να γίνεται χρήση μετρητών.
«Είναι απόλυτη προτεραιότητα της κυβέρνησης και του ΥΠΟΙΚ να περιορίσουμε τη φοροδιαφυγή την επόμενη τετραετία.. Είναι περίπου 8-10δις€ , εκεί υπολογίζουμε ουσιαστικά τη φοροδιαφυγή», δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου Υπουργείου Οικονομικών, Όμηρος Τσάπαλος.
Πρόθεση του Υπουργείου είναι να ξαναδεί και τα κίνητρα συλλογής αποδείξεων καθώς το τρέχον πλαίσιο δεν έχει λειτουργήσει σύμφωνα με τις προσδοκίες. Μια από τις σκέψεις είναι ο διπλασιασμός της μείωσης του φόρου από e-αποδείξεις από τις 2.200€ στις 4.400€.
«Οτιδήποτε είναι στην κατεύθυνση της ψηφιοποίησης της διαδικασίας ,της κινητροδότησης και της δυνατότητας να εστιάσουμε σε εκείνα τα επαγγέλματα που έχουν τη μεγαλύτερη φοροδιαφυγή, είναι εκείνες οι ιδέες που έχουν και τις μεγαλύτερες πιθανότητες να εφαρμοστούν», ανέφερε ο εκπρόσωπος Τύπου Υπουργείου Οικονομικών.
Το νομοσχέδιο αναμένεται ακόμη να προβλέπει τη διασύνδεση ταμειακών – POS , την υποχρέωση παροχής πληροφοριών από τις e-πλατφόρμες στις ελεγκτικές αρχές, η καθολική χρήση του myDATA και η καθιέρωση του ψηφιακού δελτίου αποστολών στις μεταφορές.
Χατζηδάκης: Έρχονται νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής
Νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής καθώς και την προστασία των ευάλωτων δανειοληπτών είχε προαναγγείλει τις προηγούμενες ημέρες μέσω του ΣΚΑΪ 100,3 ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης.
Όπως ανέφερε η μάχη κατά της φοροδιαφυγής θα είναι διμέτωπη τόσο με την αξιοποίηση νέων εργαλείων όσο και με τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας.
Ερωτηθείς για τους ευάλωτους δανειολήπτες, υπογράμμισε ότι το Κράτος ήδη εφαρμόζει μηχανισμούς που έρχονται να απαντήσουν στο πρόβλημα αυτών που έχουν πραγματικά ανάγκη.
Ανακοίνωσε ότι προωθείται το φθινόπωρο ένα νέο πλαίσιο κανόνων ώστε οι εταιρίες διαχείρισης κόκκινων δάνειων να παρέχουν προσωποποιημένη πληροφόρηση στους δανειολήπτες για το σύνολο της οφειλής, τα επιτόκια ενώ θα προβλέπονται και ποινές.
Επεσήμανε ταυτόχρονα ότι δεν θα δοθεί παράταση στην προθεσμία επανένταξης σε ρυθμίσεις οφειλών που λήγει στις 31 Ιουλίου.
Καταργούνται τα μετρητά – Τι θα αντικαταστήσει κέρματα και χαρτονομίσματα
Έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου διαπιστώνει ότι το ψηφιακό χρήμα φέρνει βαθιές αλλαγές παγκοσμίως, την ώρα που στη Βρετανία η κυβέρνηση δεσμεύεται να προστατεύσει τα… μετρητά και στις ΗΠΑ ετοιμάζονται να φορολογήσουν τις συναλλαγές με κρυπτονομίσματα
Η ετυμηγορία για το εάν τα κρυπτονομίσματα είναι φούσκα ή όχι δεν έχει ακόμη εκδοθεί και τα σκαμπανεβάσματα των τιμών τους τροφοδοτούν τη σχετική διαμάχη, αλλά είναι πλέον γεγονός ότι όλο και περισσότεροι επίσημοι φορείς εστιάζουν στο θέμα του ψηφιακού χρήματος και τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται διεθνώς.
Ακόμα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ασχολήθηκε με το ζήτημα, περιλαμβάνοντας τα κρυπτονομίσματα, μαζί με τα ψηφιακά νομίσματα που ετοιμάζουν οι κεντρικές τράπεζες και τα stablecoins στις νέες μορφές χρήματος που αλλάζουν τον παγκόσμιο χάρτη.
Σε έκθεση με τίτλο «Η άνοδος του δημόσιου και ιδιωτικού ψηφιακού χρήματος», που εκδόθηκε στις αρχές Ιουλίου, το ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις φέρνουν μια νέα εποχή ψηφιακού χρήματος, η οποία απαιτεί παρέμβαση των θεσμών παγκοσμίως, έτσι ώστε οι νέες μορφές χρήματος να παραμείνουν αξιόπιστες, να μην απειλήσουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στο εσωτερικό των χωρών, αλλά και να μην οδηγήσουν σε απώλεια της νομισματικής κυριαρχίας των κρατών.
Το συμπέρασμα που διατυπώνεται στην έκθεση είναι ότι το ΔΝΤ πρέπει να παρέμβει στο πεδίο αυτό, καταγράφοντας τις εξελίξεις, γνωμοδοτώντας και προτείνοντας πολιτικές, καθώς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται: «η άνοδος του ψηφιακού χρήματος έχει βαθιές, εκτεταμένες και αλληλένδετες συνέπειες για την εσωτερική οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα, αλλά και τη σταθερότητα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος».
Στην έκθεση επισημαίνεται ότι τα κρυπτονομίσματα έχουν πολύ υψηλή μεταβλητότητα για να χαρακτηριστούν ως «χρήμα» από τεχνική πλευρά, αλλά γίνονται και αυτά δεκτά ως μέσο πληρωμής και έτσι αποτελούν τμήμα του νέου σκηνικού, μαζί με τα ψηφιακά νομίσματα που ετοιμάζουν οι κεντρικές τράπεζες, το ηλεκτρονικό χρήμα που χρησιμοποιούν τα τραπεζικά συστήματα πληρωμών, και διάφορες άλλες μορφές ψηφιακής τιτλοποίησης αξιών (tokens) που είναι υπό διαπραγμάτευση σε διάφορες πλατφόρμες. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση, οι εξελίξεις είναι τόσο σαρωτικές, που σε λίγα χρόνια η σημερινή λίστα των μορφών ψηφιακού χρήματος θα είναι ξεπερασμένη.
Η επέκταση του ψηφιακού χρήματος είναι τέτοια, που στη Βρετανία, ένα από τα ζητήματα αιχμής είναι η διατήρηση των μετρητών, καθώς τα τελευταία σταδιακά… εξαφανίζονται.
Διάφορες ομάδες πίεσης, βουλευτές, αλλά και εφημερίδες όπως η «The Telegraph» συμμετέχουν σε εκστρατεία «Προστατέψτε τα μετρητά».
Προχθές, ο γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών Τζον Γκλεν δεσμεύτηκε ότι η κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει το ζήτημα μέσα στο καλοκαίρι, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε μετρητά, ιδίως για τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα.
Η συγκεκριμένη καμπάνια, εστιάζει στη διατήρηση μηχανημάτων ανάληψης (ATM) τα οποία οι τράπεζες διαρκώς περιορίζουν, επειδή η ζήτηση για μετρητά μειώνεται.
Στη Βρετανία, ο αριθμός των ATM μειώθηκε κατά 18% το 2018-2019, ενώ η τάση προφανώς ενισχύθηκε εν μέσω της πανδημίας. Η εξέλιξη αυτή πλήττει κυρίως τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα, τα οποία έχουν και τα μεγαλύτερα εμπόδια στην πρόσβαση στην τεχνολογία και τις εξελιγμένες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες που προσφέρονται ψηφιακά.
Τα κρυπτονομίσματα αποτελούν ακόμα «κόκκινο πανί» για τους επίσημους θεσμούς και τους περισσότερους οικονομολόγους, καθώς θεωρούνται -και πράγματι είναι- απλές λογιστικές μονάδες χωρίς εσωτερική αξία, χωρίς εγγυητή τα οποία μπορεί κάποιος να αγοράσει ή να πουλήσει μέσα από ανεξάρτητες ιδιωτικές πλατφόρμες, αλλά ουδείς δεσμεύεται να τα εξαγοράσει. Έτσι, λένε πολλοί οικονομολόγοι, η πραγματική αξία των κρυπτονομισμάτων είναι μηδέν, ακόμα κι αν αγοράζονται και πωλούνται σε υψηλές τιμές, λόγω κερδοσκοπίας.
Από την άλλη πλευρά, όμως, η διάδοσή τους δημιούργησε ιδιωτικά δίκτυα συναλλαγών, οι χρήστες των οποίων διαρκώς αυξάνονται.
Σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμας crypto.com, τον Ιανουάριο του 2021 υπήρχαν 100 εκατομμύρια χρήστες κρυπτονομισμάτων, οι οποίοι είχαν γίνει 221 εκατομμύρια μέχρι τον Ιούνιο.
Ασφαλώς, το πιθανότερο κίνητρο των χρηστών αυτών είναι κερδοσκοπικό, καθώς οι τιμές ανεβοκατεβαίνουν με μεγάλα άλματα και αντίστοιχες βουτιές, αλλά η όλη υπόθεση έχει αναδείξει μια νέα τεχνολογία συναλλαγών, η οποία γίνεται όλο και πιο δημοφιλής και από την οποία, μέχρι στιγμής, οι τράπεζες, οι κυβερνήσεις και οι εποπτικές αρχές παραμένουν «εκτός». Σταδιακά, βέβαια, τα πράγματα αλλάζουν.
Στη Γερμανία, σύμφωνα με το Bloomberg, προωθείται νομοθεσία που θα επιτρέπει σε επενδυτικές εταιρείες να τοποθετούν μέχρι και 20% σε κρυπτονομίσματα, αν και οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι οι παραδοσιακά συντηρητικές γερμανικές επενδυτικές εταιρείες θα κινηθούν πολύ διστακτικά.
Στις ΗΠΑ, σύμφωνα πάντα με το Bloomberg, η Γερουσία, με συμφωνία Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων, προωθεί ρυθμίσεις για τη φορολόγηση των συναλλαγών σε κρυπτονομίσματα, ώστε να προκύψουν έσοδα που υπολογίζονται σε 28 δισ. δολάρια τα οποία θα χρηματοδοτήσουν ένα μέρος των δημοσίων επενδύσεων σε μεταφορικές και ενεργειακές υποδομές.
Σύμφωνα με τις προτάσεις αυτές, οι πλατφόρμες συναλλαγών με κρυπτονομίσματα θα υποχρεωθούν να αναφέρουν στην εφορία όλες τις συναλλαγές ενώ και όλες οι επιχειρήσεις θα πρέπει να κάνουν το ίδιο για αγοραπωλησίες άνω των 10.000 δολαρίων με κρυπτονομίσματα.
Ωστόσο, οι υπέρμαχοι των κρυπτονομισμάτων βλέπουν θετικά τις εξελίξεις αυτές, με το σκεπτικό ότι εάν οι αρχές ετοιμάζουν περιορισμούς, ελέγχους και φόρους για τα κρυπτονομίσματα, αυτό σημαίνει ότι τα τελευταία… έχουν μέλλον.
Όπως επισημαίνει ο οικονομικός αναλυτής και σύμβουλος επενδύσεων Μιχάλης Νικολέτος σε ανάρτησή τους στο twitter, την ώρα που αξιωματούχοι της αμερικανικής κυβέρνησης υποστηρίζουν ότι το bitcoin χρησιμοποιείται για παράνομες δραστηριότητες θα χρηματοδοτήσουν δημόσιες επενδύσεις με έσοδα από αυτό.
Μετρητά: Τα πρώτα “πειράματα”
Το Capital.gr, παρακολουθώντας στενά το ζήτημα και έχοντας λάβει μέρος στη δημόσια διαβούλευση, παρουσιάζουν μερικούς από τους προβληματισμούς που προέκυψαν στις προσομοιώσεις, σε σχέση με τους σκοπούς του ψηφιακού ευρώ.
1. Το όριο των 3.000 ευρώ. Επειδή το ψηφιακό ευρώ θα είναι νέο νόμισμα που θα έχει στόχο να λειτουργεί όπως τα μετρητά, ετέθη το ζήτημα της νομισματικής κυκλοφορίας, ώστε να μην επηρεάζονται πληθωρισμός και άλλα νομισματικά μεγέθη.
Έτσι, αποφασίστηκε, σε πρώτη φάση τουλάχιστον, να οριστεί ένα ποσό, π.χ. μέχρι 3.000 ευρώ, το οποίο θα δικαιούται κάθε πολίτης να έχει στο ψηφιακό του πορτοφόλι.
Το ποσό αυτό προέκυψε ύστερα από έρευνα που έδειξε ότι τα 3.000 ευρώ αρκούν ως μετρητά στην “τσέπη” ενός μέσου Ευρωπαίου για τις συναλλαγές του σε μετρητά. Τότε προχώρησαν σε μια θεωρητική άσκηση.
Ένας πολίτης είχε στο ψηφιακό του πορτοφόλι 2.700 ευρώ. Ένα άλλος χρωστούσε στον πρώτο 500 ευρώ.
Από την άσκηση αυτή προέκυψε το εξής ζήτημα: Ο δεύτερος που χρωστούσε τα 500 ευρώ δεν μπορούσε να τα επιστρέψει στον πρώτο με ψηφιακά ευρώ, διότι ο πρώτος θα ξεπερνούσε το όριο των 3.000 ευρώ.
Θα μπορούσε να επιστρέψει 300 ψηφιακά ευρώ. Και τα υπόλοιπα 200 ψηφιακά ευρώ; Ίσως, σε μετρητά σε ευρώ ή με άλλη συναλλαγή.
Εδώ, λοιπόν, εντοπίστηκε ένα ζήτημα με το πλαφόν στη νομισματική κυκλοφορία ανά άτομο, καθώς και η δυσκολία να λειτουργεί το ψηφιακό ευρώ με την ίδια ευκολία όπως τα μετρητά σε ευρώ.
Ακόμη, από τη στιγμή που, σύμφωνα με ένα σενάριο του σχεδιασμού, μπορεί το ψηφιακό ευρώ να έχει διαφορετικό επιτόκιο, ο πολίτης του παραδείγματος που λαμβάνει 300 ψηφιακά ευρώ και 200 φυσικά ευρώ μπορεί να βγαίνει κερδισμένος ή χαμένος σε σχέση με 500 ψηφιακά ευρώ που είχε δανείσει αρχικά. Η ισοτιμία θεωρείται ίδια μεταξύ ψηφιακού και φυσικού ευρώ.
2. Αγοραστική δύναμη. Η ΕΚΤ, σύμφωνα με τον σχεδιασμό, δεν θέλει να ασκεί νομισματική πολιτική μέσω του ψηφιακού ευρώ, ούτε το τελευταίο να επηρεάζει νομισματικά μεγέθη.
Ούτε να αποτελεί επενδυτικό μέσο ή στοιχείο αποθεματικού. Αυτό μπορεί να είναι εφικτό, όταν βλέπουμε την Ευρωζώνη συνολικά.
Όμως, το όριο των 3.000 ψηφιακών ευρώ δεν έχει την ίδια αγοραστική δύναμη σε όλες τις χώρες-μέλη της Ευρωζώνης.
Άλλη αξία έχουν στο Λουξεμβούργο, άλλη στην Ελλάδα και άλλη στη Βουλγαρία. Αυτό, βέβαια, ισχύει και για το φυσικό ευρώ.
Με τη διαφορά ότι αποτελεί αποθετικό στοιχείο, νομισματικό και επενδυτικό μέσο. Συνεπώς, με τους νομισματικούς περιορισμούς και το πλαφόν των 3.000 ψηφιακών ευρώ, μπορεί να δημιουργηθούν “επενδυτικά αρμπιτράζ” σε διασυνοριακές πληρωμές. Π.χ. η τιμή είναι 3 ευρώ ή 2,5 ψηφιακά ευρώ. Αυτό εξουδετερώνει τη βασική αρχή ότι το ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να είναι λειτουργεί παράλληλα με τα μετρητά και να έχει ακριβώς την ίδια αξία, χρησιμότητα και ευκολία.
3. Πληθωρισμός. Η συνέχεια του προηγούμενου ζητήματος αναδεικνύει τις δομικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των οικονομιών στην Ευρωζώνη.
Για παράδειγμα, τα 3.000 ψηφιακά ευρώ μπορεί να μη δημιουργούν πληθωριστικές πιέσεις στη Γερμανία, αλλά ίσως να δημιουργούν στη Βουλγαρία ή στην Ελλάδα, λόγω της υψηλότερης αγοραστικής δύναμης.
Υπόψη, ότι το ψηφιακό ευρώ θα είναι νέο νόμισμα, το οποίο θα εκδοθεί παράλληλα με το φυσικό ευρώ. Συνεπώς αυξάνεται η ρευστότητα, δηλαδή η νομισματική κυκλοφορία.
4. Διεθνές νόμισμα. Το παραπάνω παράδειγμα βγαίνει εκτός συνόρων της Ευρωζώνης. Όπως το φυσικό ευρώ, έτσι και το ψηφιακό ευρώ θα κινείται παράλληλα και εκτός Ε.Ε.
Το όριο των 3.000 ψηφιακών ευρώ στην Ευρωζώνη, στις ΗΠΑ ή στον Καναδά, ίσως να έχει νόημα και να μη δημιουργεί προβλήματα στο συνάλλαγμα με τα μεγέθη του ευρώ. Όμως, το όριο των 3.000 ψηφιακών ευρώ στην Ουγκάντα ή στην Ινδία ή στην Τουρκία μπορεί να έχει ζητήματα ως προς τις εξαγωγές συναλλάγματος, τις επιπτώσεις στον πληθωρισμό στις χώρες εκτός Ε.Ε. και, τελικά, στα νομισματικά μεγέθη και τις νομισματικές αποφάσεις της ΕΚΤ.
5. Ανωνυμία. Το ψηφιακό ευρώ πρέπει να λειτουργεί ως μετρητό, δηλαδή πληρωτέο επί τη εμφανίσει. Η ΕΚΤ μπορεί, για παράδειγμα, να εκδώσει κωδικούς και οι πολίτες να τους ανταλλάσουν μέσα από τα ψηφιακά πορτοφόλια όπως τα μετρητά.
Αν αυτό γίνει με τη χρήση ενός online συστήματος που θα συνδέεται με τους τραπεζικούς λογαριασμούς του ευρώ, τότε μπορεί να χαθεί η ανωνυμία.
Έτσι, εξετάζεται η περίπτωση της offline συναλλαγής ή της χρήσης κάποιου μέρους από την τεχνολογία των κρυπτονομισμάτων. Όμως, το mining στα κρυπτονομίσματα είναι ενεργοβόρο. Συνεπώς θα πρέπει να λυθεί ένα τεχνικό πρόβλημα ανταλλαγής των κωδικών και της εξαργύρωσης.
6. Stablecoins. Αφού το ψηφιακό ευρώ θα έχει την αξία του φυσικού ευρώ και ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί κομμάτι της τεχνολογίας των κρυπτονομισμάτων (π.χ. DLT), γιατί να μην εκδώσει η ΕΚΤ το δικό της stablecoin (αντί για ψηφιακό ευρώ) που είναι συνδεδεμένο με το ευρώ; Με τον τρόπο αυτό μπορεί να προσφέρει ένα ρυθμισμένο ψηφιακό νόμισμα που εκδίδεται από κεντρική τράπεζα και που εποπτεύεται και θα είναι διαθέσιμο και από όλα τα πιστωτικά ιδρύματα της Ευρωζώνης.
Ποια χώρα κατάργησε τα μετρητά
Ο Bjorn Ulvaeus, ένα εκ των τεσσάρων μελών του σουηδικού ποπ συγκροτήματος ABBA, έγινε σημαιοφόρος υπέρ ενός κόσμου χωρίς μετρητά, μετά από μια διάρρηξη στο σπίτι του γιου του. Η απόρριψη κερμάτων και χαρτονομισμάτων θα αποτελούσε πλήγμα για τους εγκληματίες και τους φοροφυγάδες, ενώ θα βοηθούσε τις επιχειρήσεις και τους κρατικούς προϋπολογισμούς, εκτιμούσε. “Η Σουηδία θα ήταν η ιδανική χώρα για να καταργήσει κανείς τα μετρητά”, έλεγε στο Bloomberg το 2014. “Νομίζω ότι αυτό πρέπει να είναι το μέλλον”.
Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, η επιθυμία του έχει σχεδόν πραγματοποιηθεί. Μόνο μια μειοψηφία Σουηδών δήλωσε σε έρευνα ότι είχε χρησιμοποιήσει μετρητά τις προηγούμενες 30 ημέρες, ενώ ένα τεράστιο 95% των ατόμων ηλικίας 15 έως 65 ετών έχει κατεβάσει την εφαρμογή πληρωμών για κινητά Swish, η οποία ανήκει σε τραπεζικά ιδρύματα όπως η Danske Bank και Swedbank. Η χρήση έξυπνου κινητού τηλεφώνου και καρτών κυριαρχεί στις αγορές, τις δωρεές προς άστεγους και τους εράνους εκκλησιών. Οι συναλλαγές σε μετρητά μειώθηκαν στο 8% των επιχειρηματικών πληρωμών στο τέλος του 2022, από 18% πέντε χρόνια νωρίτερα, υπολογίζει ο Jonas Hedman του Copenhagen Business School. Με τόσο χαμηλούς όγκους, είναι ουσιαστικά ασύμφορο να χειρίζεται κανείς μετρητά.
Μαθήματα
Η Σουηδία είναι μια ακραία περίπτωση: είναι μια μικρή οικονομία με υψηλή διείσδυση της σύγχρονης τεχνολογίας. Η πορεία των πραγμάτων, ωστόσο, είναι η ίδια παντού, επιταχυνόμενη από μια πανδημία η οποία είδε τους κωδικούς QR να αντικαθιστούν τα μενού των εστιατορίων και μια αύξηση των δαπανών μέσω Διαδικτύου – ακόμη και στη Σουηδία, όπου τα lockdown ήταν λιγότερο αυστηρά.
Δεδομένου ότι οι κεντρικές τράπεζες παντού ανά τον κόσμο εξετάζουν τη δημιουργία δικών τους ψηφιακών νομισμάτων προκειμένου να αντισταθμίσουν τους κινδύνους τους οποίους συνεπάγεται η έλλειψη μετρητών, υπάρχουν μαθήματα για όλους μας.
Ποια χώρα κατάργησε τα μετρητά – Μια επιτυχία με αστερίσκους
Ο Ulvaeus των ABBA είχε καταλάβει ορισμένα πράγματα σωστά. Τα εγκλήματα που σχετίζονται με μετρητά, όπως η ληστεία, μειώνονται, όπως μειώνεται και η φοροδιαφυγή. Η δραστηριότητα στη μαύρη αγορά έχει επίσης συρρικνωθεί. Ακριβώς όπως η Σουηδία έφερε περισσότερα μετρητά στην ελεγχόμενη οικονομία προσφέροντας φορολογικές ελαφρύνσεις, τα βοηθήματα από την εποχή της πανδημίας τα οποία χορηγήθηκαν από τις κυβερνήσεις φαίνεται να είχαν το ίδιο αποτέλεσμα. Πιθανόν αυτός να είναι ένας λόγος για τον οποίο η Ευρώπη βλέπει μια έκρηξη θέσεων εργασίας παρά την εντελώς αναιμική ανάπτυξη.
Στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις φαίνεται επίσης να αρέσει η νέα κατάσταση – ειδικά σε εκείνες τις νεοφυείς επιχειρήσεις οι οποίες έχουν μερίδιο σε αυτήν. Είναι πιο εύκολο να ξοδεύει κανείς περισσότερα, ακόμη και υπερβολικά πολλά, καθώς οι αγοραστές της Generation-Z πέφτουν θύματα δανείων του σχήματος “αγοράζω τώρα, πληρώνω αργότερα”. Ωστόσο, προς ανακούφιση των ρυθμιστικών αρχών, τα ασταθή κρυπτονομίσματα έχουν αποτύχει εντελώς να “πιάσουν” στη Σουηδία – μέχρι στιγμής.
Κίνδυνοι
Ωστόσο, έχουν αναδυθεί και κίνδυνοι. Το ένα είναι ο ψηφιακός αποκλεισμός. Οι άστεγοι μπορεί να δέχονται κάρτες, ωστόσο οι συνταξιούχοι και οι πρόσφυγες ενδέχεται να βρεθούν αποκλεισμένοι από έναν κόσμο χωρίς μετρητά. Αυτό πηγαίνει χέρι-χέρι με το πρόβλημα “ο υπολογιστής λέει όχι”. Όταν τα σημερινά συστήματα ψηφιακών πληρωμών καταρρέουν, γκρεμίζονται με πάταγο – όπως ανακάλυψαν οι χρήστες του Swish πέρυσι, όταν ολόκληρο το δίκτυο κατέρρευσε.
Σε ένα πρόσφατο ταξίδι μου στις Βρυξέλλες, επισκέφθηκα ένα μπαρ που υπερηφανευόταν για το ανέπαφο, χωρίς μετρητά σύστημά του, το οποίο απαιτεί από τους πελάτες να παραγγείλουν ποτά μέσω των smartphone τους. Όταν όμως προέκυψε τεχνολογικό σφάλμα, δεν υπήρχε καμία εναλλακτική.
Η ευπάθεια είναι ένα άλλο ζήτημα. Μπορεί να νιώθουμε πιο ασφαλείς με λιγότερα τραπεζογραμμάτια στις τσέπες μας αργά το βράδυ, ωστόσο η εγκληματικότητα έχει κι εκείνη γίνει ψηφιακή και έχει δημιουργήσει νέους τύπους απάτης. Τα δεδομένα συναλλαγών βρίσκονται ολοένα και περισσότερο στα χέρια των κολοσσών της τεχνολογίας όπως η Meta Platforms, η οποία τρόμαξε τις παγκόσμιες ρυθμιστικές αρχές όταν προσπάθησε να κυκλοφορήσει το δικό της νόμισμα.
Σε έναν κόσμο, δε, όπου οι χάκερ χρηματοδοτούνται από κυβερνήσεις και οι κυβερνοεπιθέσεις μπορούν να πλήξουν κρίσιμες υποδομές, οι πληρωμές αποτελούν γεωπολιτικό κίνδυνο. “Εάν ο Πούτιν εισβάλει στο Γκότλαντ (το μεγαλύτερο νησί της Σουηδίας), θα του αρκέσει να απενεργοποιήσει το σύστημα πληρωμών”, προειδοποιούσε ένας ακτιβιστής υπέρ των μετρητών το 2018.
Μια απάντηση πιθανόν να είναι να αγωνιστούμε για την προστασία των μετρητών αντί για την αντικατάστασή τους, όπως ισχυρίστηκε στο Cloud Money ο συγγραφέας Brett Scott. Κι αυτό ωστόσο δεν αποτελεί πανάκεια: η πορεία μας προς τις πληρωμές χωρίς μετρητά δεν πρόκειται να σταματήσει ξαφνικά. Οι ιδιωτικές εταιρείες τη θέλουν πάρα πολύ και οι καταναλωτές δεν μπορούν να κάνουν πολλά γι’ αυτό – “η ευκολία είναι κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταργηθεί με νομοθετικά μέτρα”, λέει ο Hedman του Copenhagen Business School.
Ακόμη κι αν μπορούσαμε να τις σταματήσουμε, θα έπρεπε; Ο ψηφιακός αποικισμός από την προσφορά πληρωμών από πλευράς ενός ξένου παράγοντα ή άλλη μια προσπάθεια διαταραχής του συστήματος η οποία συνδέεται με τα crypto, όπως τα stablecoins ή το DeFi, θα ήταν κακό αποτέλεσμα. Η κεντρική τράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου (Bank of England) προειδοποιεί ότι ζούμε σε έναν κόσμο δυνητικά στιγμιαίων bank run.
Ψηφιακό νόμισμα
Ως εκ τούτου, μια πιθανή απάντηση είναι ένα ψηφιακό νόμισμα το οποίο θα εκδίδεται από την εκάστοτε κεντρική τράπεζα. Μια τέτοια κίνηση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται αψήφιστα: θα μπορούσε να αυξήσει την ιχνηλασιμότητα και την πολυπλοκότητα και να δημιουργήσει νέους κινδύνους εάν λειτουργεί ανταγωνιστικά προς τις εμπορικές τράπεζες, όπως υποστηρίζει ο συνάδελφός μου Marcus Ashworth.
Το να πει κανείς, ωστόσο, ότι δεν πρέπει να συμβεί καθόλου θα ήταν πολύ ακραίο. Ένας “στενός” λογαριασμός στην κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να είναι μια καλή εναλλακτική όταν χτυπήσει η επόμενη κρίση τύπου crypto σε ιδιωτικά εκδοθέντα χρήματα, ενώ το ίδιο ισχύει και για τις άμεσες πληρωμές κρατικών επιδομάτων και παροχών. Αυτό πηγαίνει χέρι-χέρι με πιο ανθεκτική υποδομή: ο Joachim Samuelsson της σουηδικής εταιρείας τεχνολογίας Crunchfish αναφέρει ότι σχεδιάζει ψηφιακό χρήμα με περισσότερες ιδιότητες που να μοιάζουν με μετρητά, όπως η λειτουργικότητα εκτός σύνδεσης. Ένα ρυθμιζόμενο, διασυνοριακό νόμισμα, διασυναλλαγματικής ισοτιμίας, θα μπορούσε να προσφέρει ταχύτερες συναλλαγές, σύμφωνα με τη Marion Laboure, στέλεχος στρατηγικής της Deutsche Bank.
Το μεγαλύτερο μάθημα από τη Σουηδία είναι να μην αφήνει κανείς τίποτε από όλα αυτά να συμβαίνουν χωρίς συζήτηση. Οι κεντρικοί τραπεζίτες χρειάζονται ανταπόκριση από τους πολιτικούς και το κοινό, εν μέσω της μεγαλύτερης πληθωριστικής πρόκλησης εδώ και χρόνια. Οι ABBA στη δεκαετία του 1970 τραγουδούσαν για το “αστείο χρήμα”. Κανείς πλέον δε γελά.
